Wat is er aan de hand met onze tieners?
De podcast volgt nog.
Februari 2025
Introductie
Vorige week in de krant: "Jongeren hebben het vaak erg moeilijk". Er is een toename van pogingen tot zelfdoding door tieners. Een onrustwekkende evolutie!
De hoofdtitel van het artikel in de krant kopt: “De echte mentale gevolgen van de pandemie zien we nog niet.” En de ondertitel luidt: “De coronacrisis was maar één oorzaak.”
Moest de pandemie er niet geweest zijn, zouden onze tieners zich dan beter gevoeld hebben? Ik weet het niet. En we kunnen het ook niet onderzoeken want er is geen parallelle werkelijkheid om dit na te gaan. Voor sommigen was corona een zegen, voor anderen niet.
In deze blog ga ik dieper in op wat er aan de hand is. Ik vertrek bij de tiener, werp een blik op de wereld om dan terug te keren naar de tiener met behulp van de wereld.
Factoren die een rol spelen in de mate van welbevinden van onze jongeren
- We hebben het diepe gevoel anders te zijn dan de anderen. We hebben de indruk dat de anderen ons niet begrijpen. Het gaat over niet gezien, niet erkend en niet gerespecteerd voelen door ouders, leerkrachten, vrienden, familie, collega’s, leidinggevenden, … We besluiten soms heel vroeg in ons leven dat we niet oké zijn, dat we de moeite niet waard zijn. Heel wat jongeren en volwassenen gaan door een rollercoaster van gedachten en emoties. Maar door ons individualistisch leven weten we dat niet meer van elkaar. We blijven zitten met onze gedachten en we denken dat we abnormaal zijn. Gevolg: we voelen ons eenzaam en niet verbonden met onze medemens.
- We zijn ook de diepe connectie met de natuur verloren.
- Sociale media: we beseffen bijna niet meer hoe we hierdoor beïnvloed en gemanipuleerd worden. ( En zoals bij alles is er ook een mooie keerzijde aan de medaille van de sociale media! ) Je kent waarschijnlijk ook het fenomeen waarbij je helemaal opgezogen wordt door het scrollen op je GSM. Je kan er niet mee stoppen. Beeld je nu een tiener in die helemaal alleen – tijdens het scrollen ben je alleen met je GSM – doorheen berichten laveert. Er passeren posts die tonen hoe fantastisch de andere is en er passeren ook posts van jongeren die er slecht aan toe zijn en aan zelfverminking doen. Dan zit je daar als tiener alleen met je GSM, met alle emoties en gedachten die gepaard gaan met het zien van die beelden. Hun interne dialoog draait op volle toeren, emoties laaien hoog op.
- Reclame beïnvloedt het zelfbeeld.
- Hoe het er in de wereld aan toe gaat is niet om vrolijk van te worden. Beseffen dat machthebbers niets geven om het klimaat en het milieu, is angstaanjagend.
- De bullebakken komen het meest in de media. Onze kinderen zien beelden van hoe autoritaire leiders hun wil opleggen, hoe ze beslissingen nemen en hoe ze hun tegenstanders behandelen. Het gaat over kost wat kost gelijk willen halen. Ook onze politici voeren in de media hun gesprekken zodanig dat het lijkt alsof ze altijd gelijk hebben. Ze hebben hun antwoord al klaar nog voor de vraag gesteld is. En in hoeveel TV-series wordt er ruzie gemaakt! Het lijkt alsof dat de norm is.
- En spijtig genoeg haalt de realiteit de fictie soms in. Sommige tieners leven in schrijnende thuissituaties. Of hebben te maken met ruziënde ouders of vechtscheidingen. Ook binnen de vier muren hebben ‘bullebakken’ het hoogste woord en worden kinderen psychisch gemanipuleerd.
- Ultrabewerkte voeding en frisdranken hebben meer impact op ons mentaal niet-welzijn dan we denken. De voedingsindustrie heeft ons meer in de tang dan we beseffen.
- Het is al langer geweten dat alcohol- en druggebruik een desastreus effect heeft op onze gezondheid en ons brein en dus ook op ons denken en doen. Het tienerbrein is hier heel kwetsbaar voor. Kinderen die opgroeien in een gezin waar ouders drugs gebruiken en/of overmatig alcohol drinken, worden geconfronteerd met onveilige situaties waardoor ze zich angstig voelen.
- Hoe ouders zich voelen, weerspiegelt zich op de kinderen. Werk je onder hoge druk, ben je bang je job te verliezen, moet je meerdere ballen tegelijkertijd in de lucht houden en loop je op de tippen van je tenen? Dan ben je gestresseerd en prikkelbaar en dat heeft een effect op hoe je omgaat met je kinderen. En neen, we hoeven geen ideale ouders te zijn! Het is de overdrive die schade berokkent.
- De buurt waar je opgroeit, zowel het interrelationele als alle zintuiglijke aspecten, hebben een impact op je gedrag en op je gevoel van welbevinden.
- … Waar denk jij nog aan?
De buitenwereld heeft dus een enorme impact op onze mate van welbevinden.
Het tienerbrein
Tieners zijn hier extra gevoelig voor omdat hun brein nog volop in ontwikkeling is. De frontale cortex is pas volledig volgroeid rond de leeftijd van 25 jaar en wordt het meest gevormd door ervaring en veel minder door genen. Dat heeft uiteraard zijn voordelen: je leert bvb. over de geldende omgangsvormen. De interacties die je met de omgeving hebt vormen je zelfbeeld.
Maar die interacties met de buitenwereld kunnen er ook voor zorgen dat het zelfbeeld van tieners keldert.
Met behulp van onze zintuigen capteren we de info vanuit de buitenwereld. Al die signalen gaan naar onze hersenen waar er zich een ingewikkeld verhaal van hormonen en neurotransmitters afspeelt. Wil je dat hele proces door hebben, dan raad ik je “Behave” aan van Robert Sabpolsky.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de juiste omstandigheden de neurofysische processen van compassie en solidariteit op gang brengen, en dus je gedrag beïnvloeden.
Om er voor te zorgen dat onze kinderen zich goed in hun vel voelen, hebben we een veilige, liefdevolle en kansrijke omgeving te creëren. En dat doe je best samen met de hele gemeenschap.
Een gelaagd probleem
Het is onze plicht, beter zelfs: het is onze missie om als maatschappij ervoor te zorgen dat we die veilige leefomgevingen creëren. Dit zou de basis van al ons handelen moeten zijn.
Merk je de gelaagdheid op?
Het probleem en de oplossingen spelen zich op verschillende lagen af: op individueel niveau, op groepsniveau, op organisatieniveau, op maatschappelijk niveau,…
Dit is een voorbeeld van een “Wicked Problem”, een complex probleem dat een oplossing vraagt op verschillende niveaus.
Een uitstapje naar Chili
Chili was tot voor kort een van de meest obese landen ter wereld. De overheid zag het als haar taak om de bevolking aan te zetten om gezonder te eten. En neen, je kan niet iedere obese persoon naar de diëtist sturen. Zoals je niet iedere jongere in therapie kan sturen.
Het doel van de Chileense overheid was de gezondheid van haar burgers te beschermen. Ze vaardigde een speciale wet uit waarmee de grote voedingsfabrikanten beperkingen opgelegd kregen. Er werden vier voedingslabels (een hoge mate van suiker, van calorieën, van verzadigde vetten, van zout) geïntroduceerd en elk product moest voorzien worden van de gepaste labels. Ondertussen zette de overheid in op bewustwordingscampagnes over de noodzaak van gezonde voeding, op het delen van productkennis bij de bevolking en op het aan banden leggen van reclame voor ongezonde voeding.
Belangrijk om weten is dat de Chileense overheid de bevolking niets opgelegd heeft. Het was je eigen keuze om gezond te eten.
Maar de voedingslabels deden hun werk! En de voedingsbedrijven, gingen die dan failliet omdat hun producten niet meer verkocht werden? Neen! Bedrijven gingen ermee aan de slag en maakten hun producten gezonder.
Het Chili Dieet is een mooi voorbeeld van hoe je als ouder een voorbeeld bent voor je kinderen om gezond te eten en hoe de overheid hierin een ondersteunende rol speelt.
Terug naar jou en onze tiener
Heb je het gevoel machteloos te staan tegenover zo'n complex probleem? Enerzijds moet je de oplossingen groot zien, anderzijds heb je te beseffen dat grote oplossingen beginnen bij kleine stappen. Jij hebt meer impact dan je denkt! Vandaar mijn volgende vraag aan jou:
“Wie heb je te zijn om ervoor te zorgen dat je een veilige leefomgeving creëert?”
Deze vraag is niet enkel gericht aan de ouders. Deze vraag richt zich tot alle lagen: collega’s, leidinggevenden, zaakvoerders, onderwijsmensen, politieke leiders, … Deze mensen zijn ‘rolmodellen’ voor onze jonge kinderen! Ze nemen hun gedragingen en denkpatronen over.
En de tiener? Die mag je gerust dezelfde vraag stellen en wijzen op de eigen verantwoordelijkheden. Als tiener heb je meer impact dan je denkt! Laat het dan ook een positieve impact zijn.
Een veilige leefomgeving creëren is je driver om je acties vorm te geven. Ik geef een paar voorbeelden van acties:
- Als ouder ga je aan de slag met je eigen valkuilen
- Als ouder creëer je een veilige thuissituatie, baken je grenzen af, maak je afspraken,...
- Je zet in op effectieve en verbindende communicatie
- Onderwijsmensen zetten in op veiligheid en effectieve communicatie
- Je zorgt voor een evenwichtige werk-privébalans
- Als leidinggevende bouw je aan een gezond team – ecosysteem. Je onderhoudt warme relaties met je mensen, je brengt rust en vertrouwen
- We dragen zorg voor elkaar
- We dragen zorg voor natuur en milieu
- ... vul zelf gerust aan
Met hulp van de wereld
Welke rol kunnen organisaties, bedrijven en de overheid spelen?
Vermits we hier te maken hebben met een complex probleem, is er ook steun nodig vanuit grotere organisaties en overheid. Ik geef een paar voorbeelden.
- Als school maak je afspraken over GSM-gebruik, voer je een anti-pestbeleid
- Als overheid zet je in op veilige en mooie leef- en leeromgevingen
- Als overheid voorzie je bewustmakingscampagnes door o.a. kennis te delen en initiatieven te ondersteunen
- De overheid zet in op drugs- en alcoholvrije werk- en leefomgevingen
- Overheid, bedrijven en winkels zetten in op gezonde voeding
- Er zijn allerhande initiatieven waar jongeren zich kunnen uitleven
- Overheid en bedrijven ondersteunen een gezonde werk-privébalans
- ... Ken jij nog initiatieven? Heb je voorstellen voor initiatieven? Vul gerust aan
Driver
Ik nodig je uit om "een veilige, gezonde en mooie leefomgeving creëren voor onze kinderen" het belangrijkste te vinden wat er is!
En om er samen naar te handelen.
Outro
Zet jij in op het welbevinden van onze jongeren en de wereld? Laat het me zeker weten!
Hoe draag ik mijn steentje bij aan een betere wereld?
- Ik ben reeds meer dan 10 jaar vrijwillige coach bij YAR Vlaanderen. We begeleiden jongeren tussen 16 en 21 jaar die hun leven weer op de rails willen krijgen. Voor de jongere is het een van de meest intense trajecten in hun jonge leven. Maar de winst die ze er uit halen verandert hun manier van leven, van naar zichzelf en van naar de wereld kijken enorm.
- Ik coach ouders, onderwijsmensen, leidinggevenden, CEO's, teamleden,... zodat ze zich beter in hun vel voelen en respectvol omgaan met de medemens. Tijdens coachingtrajecten leg ik de link tussen hun persoonlijk groeiproces en het effect hiervan op de wereld.
- Het doel van mijn communicatietrainingen is om integer, respectvol en verbindend met elkaar om te gaan zodat we aangename werk- en leefomgevingen creëren.
- Ik beperk mijn vervuilende impact op de wereld.
- Ik reageerde mijn frustraties niet af op mijn kinderen toen ze nog thuis woonden. (Nu ook niet hoor!)
Je hebt meer impact dan je denkt! Laat het dan een positieve impact zijn dat zich als een virus verspreidt.
Lieve Vander Linden
Over de auteur
Lieve Vander Linden combineert 20 jaar ervaring in onderwijs met expertise als NLP-master practitioner, Ontwikkelingsgerichte Coach en perfectionisme- en loopbaancoach. Met haar motto We groeien als mens door in dialoog te gaan inspireert ze anderen om nieuwe perspectieven te ontdekken. Ze excelleert in het stellen van reflectieve vragen die snel tot de kern van persoonlijke en professionele groei komen. Haar aanpak is gedreven, empathisch en gericht op het ontwikkelen van sterke teams en individuen. Haar trainingen creëren duurzame groei en versterken samenwerking.
Wil je meer weten?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
en ontvang het gratis e-book
10 tips om feedback te geven met impact